Zelfredzaamheid

Een zaak voor zorgprofessional én cliënt

Hoe langer je cliënten zichzelf kunnen redden, hoe beter. Voor je cliënt, de zorginstelling en de zorgprofessional. Zelfredzaamheid leidt tot een hogere kwaliteit van leven voor jouw cliënten, met name omdat zij zo onafhankelijker van anderen zijn en blijven. Jij op jouw beurt ervaart meer plezier in je werk omdat degenen aan wie je zorg verleent beter in hun vel zitten – letterlijk en figuurlijk.

Zelfredzaamheid speelt direct in op de natuurlijke behoefte aan zelfstandigheid en autonomie van mensen. Hoe langer iemand voor zichzelf kan zorgen, hoe langer hij of zij zelfstandig kan blijven wonen en zelf de regie over zijn of haar leven kan voeren. Die regie gaat ook over de zorg die iemand wenst te ontvangen. Mensen willen graag zelf bepalen hoe hun zorg er uit ziet en betrokken zijn bij het eigen zorgproces. Dit is goed voor het gevoel van onafhankelijkheid, voor de eigen verantwoordelijkheid en daarmee voor het zo belangrijke gevoel van eigenwaarde.

Een switch in zorg: meer zorgonafhankelijkheid

Kiezen voor meer zelfredzaamheid van cliënten heeft gevolgen voor de zorgverlening. Waar de zorgprofessional de laatste jaren vooral taken uit handen nam van cliënten, wat soms leidde tot een (te) grote zorgafhankelijkheid, verschuift de focus nu naar mensen zoveel mogelijk onafhankelijk maken van zorg en cliënten stimuleren zoveel mogelijk zelf te doen. Dat vergt een andere aanpak van zorgverlening.

Krijg grip op continentiezorg!
Ga direct aan de slag met de gratis toolbox.

Creëer je persoonlijke Toolbox

Zelfredzaamheid en incontinentie

Zelfredzaamheid, met name in relatie tot incontinentie, is een groot thema in de zorg. Incontinentie en daarbij behorende problemen als rode huid kosten veel tijd en kunnen erg belastend zijn. Zowel voor de cliënt als de zorgverlener. Juist daarom is het zo belangrijk om al in de allereerste stadia van incontinentie alert te zijn. Iemand die incontinent wordt, kun je mogelijk langer zelfredzaam houden door de oorzaak van incontinentie te achterhalen (en weg te nemen). Wellicht kan hij/zij de weg naar het toilet niet afleggen of vinden? Obstakels verwijderen, gespitst zijn op signalen van aandrang en iemand even naar het toilet brengen, houden de cliënt beter zelfredzaam dan hem of haar direct incontinentiemateriaal geven. En als iemand al wel incontinentiemateriaal gebruikt maar niet tijdig wordt verschoond en vervolgens huidproblemen krijgt, is diegene direct meer zorgafhankelijk dan iemand met een gezonde huid. De truc is dus om al bij de eerste tekenen van urine- of ontlastingsverlies en huidproblemen alert te zijn en actie te ondernemen. Doe je dit pas later dan is de zelfredzaamheid al aangetast. Bovendien is later reageren uiteindelijk veel tijdrovender dan iemand even naar het toilet begeleiden of op tijd verschonen.

Sturen op zelfredzaamheid

Zelfredzaamheid als thema in jouw organisatie brengen gaat niet vanzelf. Dat vereist actieve sturing. Sturen op zelfredzaamheid kan een zorgorganisaties onder meer door:

Scholing van medewerkers. Denk aan scholing gericht op het vergroten van kennis en praktische (gespreks)vaardigheden.
Het zorgen voor een goede deskundigheidsmix in de teams.
De principes van ‘lean in de zorg’ toepassen. Dit betekent onder andere dat je de zorgverlening slim en efficiënt organiseert, met als uitgangspunt de waarde die de cliënt aan de zorg toekent.
De teamcoach een prominente rol en meer verantwoordelijkheid geven; de zorgmedewerker een expliciete rol in het team geven inclusief meer taakverantwoordelijkheid.
Ondersteuning van externe diensten regelen. Denk aan aanvullende hulp van een coach, ergotherapeut en/of fysiotherapeut.

Zelfredzaamheid

Download infographic

Of bestel de gratis toolbox met meer infographics

Zelfredzaamheid en samenredzaamheid

Het thema zelfredzaamheid speelt al langer en dat is merkbaar aan de vele zorgmedewerkers die binnen hun team al volop aan de slag zijn met dit thema. Zorgprofessionals beseffen heel goed dat de focus op zelfredzaamheid een andere manier van zorgverlening vraagt, inclusief een nieuwe manier van werken. In plaats van de organisatie centraal te stellen, staat de vraag ‘wat wil de cliënt?’ in deze benadering centraal. Zorgorganisaties vragen letterlijk aan de cliënt wat hij of zelf (zelfstandig) kan en wil. Natuurlijk observeren ze ook of dat inderdaad klopt en of de cliënt wel alles vertelt. Om een en ander nog beter boven tafel te krijgen is een training op het gebied van motiverende gespreksvoering raadzaam. Hier leer je nog beter de bewuste en onbewuste wensen en mogelijkheden van de cliënt te achterhalen.

Ook een externe expert, zoals een ergotherapeut, kan worden ingeschakeld om de zelfredzaamheid te beoordelen. Kan een cliënt niet alles zelf, kijk dan eens naar het netwerk van de cliënt (familie, vrienden, buren, vrijwilligers) en wat dit kan betekenen. Deze ‘samenredzaamheid’ kan namelijk minder confronterend zijn dan hulp door een professional en daarmee het gevoel van zelf de regie voeren vergroten en verlengen.

Tips om de zelfredzaamheid te stimuleren

Hoe stimuleer je de zelfredzaamheid van jouw cliënt? Abena zet een aantal succesfactoren op een rij:

Bespreek het thema zelfredzaamheid met je leidinggevende en in het team. Omdat het een relatief nieuw onderwerp is, is het goed te bepalen wat zelfredzaamheid precies is, hoe je er mee aan de slag kunt en wat het betekent voor de inhoud van jouw werk.
Houd er, zeker in het begin, rekening mee dat werken aan zelfredzaamheid kan gaan botsen met het behalen van zorgdoelen. Wees hier open en eerlijk over en besef dat verandering tijd kost. Wees dus niet te streng voor jezelf, je collega’s en cliënten als de weg naar zelfredzaamheid niet direct zonder hobbels verloopt.
Vraag een training gespreksvaardigheden aan. Zo kun je beter het gesprek aan met je cliënt en zijn of haar netwerk. Dat netwerk is het namelijk lang niet altijd meteen eens met het neerleggen van taken bij hun naaste of bij hen zelf.
Sluit in elk gesprek aan bij de belevingswereld van de cliënt.
Werk vanuit het positieve: benoem de voordelen van meer zelfredzaamheid.
Neem de tijd en de ruimte om dingen uit te proberen; neem liever meerdere kleine stapjes dan ineens een hele grote.
Neem in de intake en vervolggesprekken met de cliënt en mantelzorgers zelfredzaamheidsaspecten mee.
Bedenk creatieve oplossingen. Lukt iets niet meteen, probeer dan eerst een andere aanpak voordat je opgeeft.
Bespreek visie, tips en oplossingen binnen het team. Dit leidt tot interessante inzichten! Maak ook duidelijk hoe je elkaar aanspreekt en zaken met en op elkaar afstemt.

Zelfredzaamheid geldt ook voor de zorgmedewerkers!

Zelfredzaamheid gaat verder dan alleen de zelfredzaamheid van de cliënt. Het gaat ook om de zorgmedewerkers zelf. Pakken jullie zelfstandig zaken op, voeren jullie verbeterpunten door, hebben jullie zelf invloed op zorgroutines werken jullie ergonomisch? Deze zelfredzame manier van werken verlaagt de werkdruk, zorgt voor een grotere autonomie van de teams en leidt daarmee tot meer werkplezier.