Interview met milieucoördinator Mariska Jansen Stichting Driestroom
- Gast Blog
- Bijgewerkt op 8 januari 2024
Werk maken van duurzaamheid bij een zorginstelling.
We vragen Mariska Jansen, milieucoördinator bij Stichting Driestroom hoe zij dit aangepakt heeft en wat haar ervaringen zijn.
Dit artikel is onderdeel van het eMagazine GR!P.
Waar houdt een milieucoördinator zich zoal mee bezig?
“Luchtbehandeling, afval, vervoer, duurzame voeding… Het is heel breed, want duurzaamheid komt overal in terug. Dus ik mag overal iets van vinden. Officieel val ik onder de afdeling Facilitair en Vastgoed, maar in de praktijk werk ik door de hele organisatie heen.”
Veel zorgbestuurders, managers en inkopers willen werk maken van duurzaamheid, maar worstelen met het opzetten van de eerste stappen. Hoe en wanneer begon bij jullie de bal te rollen?
“In 2018, met het ondertekenen van de Green Deal Verduurzamen Zorginstellingen in de regio Arnhem. Toen hebben we afgesproken om een van onze locaties te certificeren volgens de Milieuthermometer Zorg. Op dat moment ben ik ook begonnen als milieucoördinator. Voorheen deed een collega van inkoop het erbij, maar we beseften al snel dat duurzaamheid geen onderwerp is dat je er zomaar even bij doet.”
Milieucoördinator was niet alleen voor jou een nieuwe functie, maar ook een nieuwe functie binnen jullie organisatie. Waar begin je dan?
“Google is your best friend. Ik ben er niet voor opgeleid, dus voor mij begon het met heel veel uitzoeken en onderzoeken. Gaandeweg leer je welke mensen je moet hebben en welke wegen je kunt bewandelen. En vanuit de gemeente Arnhem heb ik een adviseur die ik altijd kan bellen. Maar verder is het dus veel zelf uitpluizen. En vooral: gewoon doen.”
Je had het net over de Milieuthermometer Zorg. Kun je daar iets meer over vertellen?
“Dat is een managementsysteem waarmee zorginstellingen hun milieuprestaties structureel en aantoonbaar kunnen verbeteren. Vorig jaar hebben we een bronzen milieucertificaat behaald voor onze locatie Wikke. Dat was onze eerste mijlpaal. Door de focus op die ene locatie te houden, kregen we in één keer met veel verschillende aspecten van duurzaamheid te maken. De kennis en ervaring die we daarmee hebben opgedaan, kunnen we nu ook inzetten op andere locaties. En sommige maatregelen die je vanwege de certificering op één locatie neemt, hebben sowieso al een organisatiebrede impact.”
Hoe borg je die organisatiebrede impact? Hebben jullie daar ook criteria of doelen voor opgesteld?
“Afgelopen jaar hebben we de Green Deal met de omgevingsdiensten, gemeenten en zorginstellingen in de regio vernieuwd. Daarbij hebben we nieuwe afspraken gemaakt om meer locaties brons te certificeren – in ons geval zes locaties. En op Wikke willen we het zilveren certificaat halen. Zo brengen we via die locatie weer nieuwe maatregelen, nieuwe onderwerpen de organisatie binnen. En blijven we stappen zetten.”
Op welke onderdelen is voor een zorginstelling de meeste milieuwinst te boeken?
“Op de eerste plaats het energieverbruik. Op de locatie Wikke, die ook representatief is voor onze andere locaties, bestaat onze CO2-footprint voor 43% uit elektriciteit en voor 16% uit brandstof en warmte; dat is samen het overgrote deel. Dat betekent dat je veel kunt bereiken met maatregelen op vastgoed- en inkoopgebied. Denk aan besparende douchekoppen, warmtepompen, koelsystemen. En aan groene energie inkopen. Maar bijvoorbeeld ook door te kijken of je locaties kunt aansluiten op het warmtenet. Of kijken naar de mogelijkheden van zonnepanelen.”
Is duurzaamheid een onderwerp dat al breed leeft binnen Driestroom of is het iets dat jij als milieucoördinator moet aanjagen?
“Het is een wisselwerking. Aan de ene kant weet ik aan welke criteria we moeten voldoen en welke maatregelen daarvoor nodig zijn. Die breng ik de organisatie in. Aan andere kant komen er ook steeds meer vragen en initiatieven vanuit de organisatie zelf.”
Kun je een voorbeeld geven van die eigen initiatieven?
“Vorig jaar was ik op bezoek bij de Goffertboerderij in Nijmegen. Daar zit een klein restaurantje bij, waar ze graag duurzame keuzes willen maken. Om te laten zien dat ze dichtbij de natuur staan en daar goed mee omgaan. Dan ga ik erheen om te adviseren wat ze op dat gebied kunnen verbeteren. En andersom deel ik hun verhaal ook weer in de organisatie als voorbeeldcasus. Maar verduurzaming kan ook gewoon beginnen bij een medewerker die zich afvraagt waarom we zoveel papier gebruiken. Of waarom we afval niet scheiden. Dan bekijken we samen hoe we dat kunnen veranderen.”
Verandering zorgt meestal ook voor enige weerstand. Hoe ga je daar mee om?
“De intrinsieke motivatie verschilt per medewerker. Maar als je op een locatie iemand hebt die roept om afvalscheiding of duurzame energie, dan heb je een ambassadeur voor die locatie. Daar ga ik dan informatie mee uitwisselen. Zij kunnen alles aan me vragen; wat er mogelijk is op het gebied van duurzaamheid, maar bijvoorbeeld ook tips om collega’s mee te krijgen. En minstens zo belangrijk als het om motivatie gaat: cliënten die over duurzaamheid beginnen. Want in onze visie staat de cliënt voorop.”
Kun je daar een voorbeeld van geven, van cliënten die over duurzaamheid beginnen?
“Die vertellen bijvoorbeeld dat ze het raar vinden dat ze plastic wel apart moeten weggooien als ze bij hun ouders zijn, maar dat het op hun woonlocatie in dezelfde container gaat als het restafval. En dat is natuurlijk ook raar. Daarom ben ik ook een keer aangeschoven bij de cliëntenraad. Om te horen: wat vinden jullie? Zijn er dingen die we anders zouden moeten doen? Dan ontstaan er echte gesprekken en vragen cliënten bijvoorbeeld ook wat ze zelf kunnen doen om energie te besparen. Dat probeer ik dan naar hun eigen leefwereld te vertalen met praktische tips. De verwarming uitzetten als je niet thuis bent. De tv niet stand-by zetten, maar uit. Dat soort dingen.”
Hoe verhoudt verduurzaming zich volgens jou tot meer grip op kwaliteit, tijd en kosten in de zorg?
“Minder CO2-uitstoot, meer circulair werken, duurzame voeding: duurzaamheid draagt op allerlei manieren bij aan een gezondere leefomgeving voor cliënten, dus aan de kwaliteit van de zorg.” “Of neem jullie eigen slimme incontinentiemateriaal, Abena Nova. Daar hebben we in Nijmegen een pilot mee gedaan. In acht weken tijd hebben we het gebruik van incontinentiemateriaal daar fors weten terug te brengen: van vijf naar drie inco’s per cliënt per dag. Dat zijn 730 inco’s per cliënt per jaar. En we hadden opeens ook veel minder onderleggers nodig. Minder wondzorg. Reken je dat door naar een locatie met 40 bewoners van wie de helft incontinent is, dan maakt dat echt een fors verschil. Voor het milieu, maar ook voor het welzijn van de cliënt en qua financieel voordeel.”
Wat beschouw je als de grootste uitdaging bij het doorvoeren van duurzame maatregelen?
“Een van de grootste uitdagingen is de communicatie met medewerkers, vooral als er gedragsverandering nodig is of als iets extra werk oplevert. En dat is begrijpelijk, want collega’s werken elke dag al zo hard om goede zorg te geven.”
“Daarom probeer ik maatregelen ook altijd zo praktisch mogelijk te vertalen naar de werkvloer. Dus niet alleen zeggen: vanaf nu gaan we afval scheiden. Maar ook kijken wat medewerkers daarvoor nodig hebben. In het geval van afvalscheiding: zorgen dat er afvalbakken staan met een duidelijk overzicht wat er wel en niet in mag.”
En als je één project mag noemen waar je het meest trots op bent of blij van wordt? Je paradepaardje?
“De ‘circulaire kickstart’. Dat is een project dat nog loopt en waarvan ik dus nog geen resultaten heb. Maar ik word er al wel heel blij van. Uiteindelijk is het onze bedoeling dat we één proces binnen de organisatie volledig circulair maken. De plastic afvalstroom bijvoorbeeld. In samenwerking met een afvalverwerker zouden we al ons plastic afval kunnen recyclen tot plastic balken. En daar kunnen we dan weer picknickbanken of vogelkastjes van maken onze werkposten.”
“Een ander voorbeeld is het snoeiafval van onze groenvoorziening. Misschien kunnen we daar meer mee doen dan het op de gft-hoop gooien. We zijn nu met de locaties aan het kijken welk van dit soort voorbeelden de meeste kans van slagen heeft en daar gaan we mee aan de slag.”
Tot slot: nog lang niet elke zorginstelling heeft een milieucoördinator. Is het volgens jou wel iets dat elke zorginstelling zou moeten overwegen?
Lachend: “Jazeker, al is het alleen maar omdat ik hierin nu ook voor mezelf ben begonnen als zzp’er!” Serieuzer: “Ziekenhuizen zijn daarin al een paar stappen verder, maar ook binnen de care zie ik dat steeds meer organisaties bezig zijn om het thema duurzaamheid concreet in te vullen. En ja, ik kan absoluut aanraden om dat met een milieucoördinator of duurzaamheidscoördinator te doen. Omdat je met zoveel verschillende maatregelen en onderwerpen te maken hebt, is het belangrijk om iemand te hebben die dat door de hele organisatie heen coördineert.”
Uit onze blog
- Alles
- Actueel
- Beleid
- Casuïstiek
- Duurzaamheid
- Expertise
- Innovatie
- Slim incontinentiemateriaal
- Alles
- Actueel
- Beleid
- Casuïstiek
- Duurzaamheid
- Expertise
- Innovatie
- Slim incontinentiemateriaal
Nooit meer misgrijpen met de verbruikersmatrix
Accepteer jij natte bedden bij jouw cliënt?
