In beleidsstukken en discussies over de toekomstbestendigheid van ons zorgstelsel gaat het veel over zelfregie. Maar hoe geef je als zorgorganisatie invulling aan zelfregie? En hoe breng je de cultuurverandering tot stand die daarvoor nodig is? We spreken erover met Heidi de Bruijn en Jeroen Kleinjan, die samen de Raad van Bestuur van Carintreggeland vormen.
Deze blog is onderdeel van het eMagazine GRIP!
Onder het motto ‘waardevol leven, waardevol werken’ biedt Carintreggeland verpleeghuiszorg, wijkverpleging en Wmo-voorzieningen in de hele regio Twente, evenals zorg op afstand via een zorgsupportcentrum. De bestuurders van Carintreggeland hebben een fifty-fifty taakverdeling, waarbij Heidi HR, kwaliteitszorg en het leerhuis voor haar rekening neemt en Jeroen IT, financiën en vastgoed.
Technologie is een middel, de kijk op zorg moet veranderen
Hoewel Jeroen IT in zijn portefeuille heeft, benadrukt hij dat technologie voor hem niet zaligmakend is als het gaat om zorginnovatie. Integendeel: “Het is een middel. Voor ons is het belangrijkste dat de kijk op zorg moeten veranderen. Wat wij noemen het medische model, waarin de hele zorg in Nederland is opgegroeid.”
Af van het medische model, op naar een ondersteunende rol
“Dat medische model is nog steeds het model waarmee we in Nederland opgroeien”, vervolgt hij. “Je wordt verzorgende of verpleegkundige, dus jij moet zorgen voor die cliënt. Maar wij denken dat het zo langzamerhand echt nodig is dat een cliënt vooral voor zichzelf zorgt en dat je daarin ondersteunt. Een meer ondergeschikte rol. Niet minder belangrijk, misschien zelfs wel belangrijker. Maar de regie moet bij de cliënt liggen.”
Een soort automatisme: ‘De zuster weet wel wat goed voor me is’
Zijn cliënten ook al toe aan die eigen regie? Heidi: “Een grote groep is daar echt niet mee bezig, die vinden het prima dat er voor hen gezorgd wordt. Maar we merken ook dat steeds meer mensen blij zijn dat er een beroep op henzelf gedaan wordt. Zeker mensen die nog in hun eigen huis wonen. Die zijn heel blij met meer eigen regie, bijvoorbeeld doordat ze bepaalde technologie krijgen aangeboden. En dat wij ze daarmee leren omgaan. Zodat ze zelf kunnen bepalen wanneer ze die kousen kunnen aandoen of die medicijnen moeten nemen. Wel is er nog steeds een soort automatisme. Dat mensen denken ‘ik kan het niet meer, dus ik heb hulp nodig – en de zuster of broeder weet wel wat goed voor me is’. Wij hebben met z’n allen de taak om dat om te draaien.”
Ontmoet Jeroen Kleinjan Ontmoet Heidi de Bruijn
Twintig procent van de zorgvraag wegnemen
“Daar gaan ook veel discussies over bij ons”, vult Jeroen aan. “Want niemand doet iets verkeerd. Sterker nog, het is fantastisch hoe hard iedereen werkt. In coronatijd zie je maar weer dat mensen zichzelf op het tweede plan zetten en gewoon gaan voor de cliënt. Mede daarom is het een lastige boodschap. En toch is dat volgens ons het enige antwoord: dat het anders moet. Want als je echt de regie bij de cliënt legt, zou je wel eens zo’n twintig procent van de zorgvraag kunnen wegnemen. En dan hebben we eigenlijk ook nauwelijks meer een arbeidsmarktprobleem.”
Luisteren naar collega’s en iedereen meenemen in het nieuwe gedachtegoed
Hoe zorg je ervoor dat medewerkers die noodzaak gaan ervaren? Heidi: “Wij hebben de afgelopen jaren heel goed geluisterd naar onze collega’s. Wat hebben jullie nodig om je werk goed te kunnen doen? En we hebben twee keer per jaar een Carintreggeland-café, waarin we allerlei thema’s bespreken met een dwarsdoorsnee van de organisatie. Op dit moment kijken we met een groep van 60 enthousiaste medewerkers hoe we al onze 4.200 andere collega’s kunnen meenemen in ons gedachtegoed van anders werken.”
Corona als eye-opener
Daarnaast zorgde corona voor een eye-opener, vervolgt ze: “In december was het bij ons heel spannend omdat we veel uitbraken hadden. Collega’s die zelf ziek waren of in quarantaine moesten. We hebben dat moment van urgentie aangegrepen om aan te geven: het kan best dat we over vijf jaar elke dag zo moeten werken. Onder deze druk, met zo weinig collega’s. Dat heeft bij veel mensen het idee tastbaar gemaakt dat we op een andere manier naar zorg moeten kijken.”
Verwachtingspatroon bij cliënten verandert
Het is ook zaak het verwachtingspatroon bij cliënten te veranderen, ziet Jeroen: “Er zijn mensen die zeggen: ‘ik heb zestig jaar premie betaald – nu heb ik recht op zorg ook’. Maar we hebben de menskracht straks niet meer om structureel op de huidige manier zorg te blijven bieden. Daar zijn we ook op regionaal niveau mee bezig. Met gemeentes, zorgverzekeraars en collega’s in de keten. Want als een huisarts of een gemeente zegt ‘u kunt Carintreggeland bellen, die regelt alles voor u’, dan is het probleem al ontstaan. Samen moeten we duidelijk maken dat je meer zelf moeten organiseren. Dat we niet langer bij je thuis komen om je steunkousen aan te trekken als je dat met bepaalde hulpmiddelen ook zelf kunt. Of dat je moet wennen aan het idee dat iemand je via beeldbellen ondersteuning geeft.”
De rol van de mantelzorger en de communicatie binnen de zorgketen
Voor meer eigen regie moet je dus ook kijken naar de rol van de mantelzorger, benadrukt Jeroen. Én naar de communicatie binnen de zorgketen. “Veel gedoe voor mantelzorgers is nu het gevolg van een zorgketen die elkaar onvoldoende verstaat. Doordat ze te weinig onderdeel zijn van het totale ketenproces, missen ze dingen en ontstaat er onduidelijkheid. Wat moet je doen als iemand uit het ziekenhuis ontslagen wordt? Men gaat er vanuit dat iedereen het wel weet. Maar dat is niet zo. Dan gaan mensen toch de huisarts maar bellen. Of de wijkverpleging. Door een betere overdracht van gegevens en meer gezamenlijke communicatie, is nog veel tijd te winnen.”
Tijdwinst in de keten door afspraken met ziekenhuizen: een olievlekeffect
Heidi ziet dat overigens al daadwerkelijk gebeuren: “We hebben bijvoorbeeld afspraken met ziekenhuizen. Dat de wijkverpleegkundige vóór een operatie komt kijken wat iemand straks nodig heeft in de thuissituatie. Dat levert tijdwinst op, ook in de keten. Doordat iemand eerder naar huis kan omdat je vooraf al dingen hebt kunnen regelen. Maar ook doordat je in het ziekenhuis bepaalde handelingen aangeleerd krijgt, waarmee je thuis weer sneller je eigen zelfstandigheid terug hebt. Dit gebeurt nu nog op te kleine schaal. Maar het zijn mooie voorbeelden, die ook echt werken en waarvan onze professionals heel blij worden. Die vinden dat fantastisch. Daardoor krijg je een olievlekeffect en gaan anderen dat ook overnemen.”
Digitaal tenzij en mobiel tenzij
Over de manier waarop je die supervisie door het ziekenhuis en die ondersteuning door de wijkverpleging het beste kunt faciliteren is Jeroen duidelijk: “Digitaal tenzij én mobiel tenzij. Met plaatsonafhankelijke informatie, zodat medewerkers overal kunnen handelen. Dat begint nu een plek in onze organisatie te krijgen, maar onze collega’s moeten zelf de voordelen gaan ervaren van het werken met een iPad of een laptop bij de cliënt. Dat je niet meer per se terug hoeft naar kantoor om je administratie op een desktop te doen. Het hangt heel erg af van wat wij faciliteren om dat makkelijk te maken, want niet elke zorgmedewerker ervaart het nog zo.”
Hulp van digicoaches en fouten mogen maken
Medewerkers leren omgaan met technologie is daarin een belangrijk aandachtspunt volgens Heidi: “Bijna alle collega’s hebben bij ons een laptop, telefoon of iPad van het werk. Iedereen kan plaatsonafhankelijk zijn of haar werk doen. Maar niet iedereen is daar even handig in, ook al gaan we daar soms wel vanuit. En dat is niet leeftijdsgebonden. Wij werken daarom met digicoaches, eigen medewerkers die we speciaal daarvoor hebben opgeleid. We merken dat collega’s hierdoor veel laagdrempeliger hulp inschakelen. Want de schaamte die mensen hebben als ze iets niet snappen is groot. Dat moet eraf. Je moet juist zeggen: het is knap en stoer als je zegt dat je iets niet weet. Wij zeggen: Je mag en moet eigenlijk soms wel eens fouten maken, want anders ontwikkel je niet. Bij ons is leren echt belangrijk. Alles wat wij doen in de organisatie, moet bijdragen aan ‘waardevol leven en waardevol werken’. Dat is heel erg geland bij iedereen die bij ons werkt.”
Uiteindelijk gaat het om de cultuur
Waarmee Jeroen weer terugkomt op zijn uitspraak aan het begin van dit interview; dat technologie maar een middel is. Dat het uiteindelijk gaat om de kijk op zorg: “De techniek, die is er wel. Maar als cultuur vraagt om technologie, dan gaat het veel harder dan omgekeerd.”
Uit onze blog
- Alles
- Actueel
- Beleid
- Casuïstiek
- Duurzaamheid
- Expertise
- Innovatie
- Slim incontinentiemateriaal
- Alles
- Actueel
- Beleid
- Casuïstiek
- Duurzaamheid
- Expertise
- Innovatie
- Slim incontinentiemateriaal
Nooit meer misgrijpen met de verbruikersmatrix
Accepteer jij natte bedden bij jouw cliënt?
